Anarchie in Libië

Na week lang intensieve gevechten om Ajdabiya hebben de troepen van Khadaffi het hazepad gekozen. De strijd om deze “strategische stad” werd in het voordeel van de rebellen beslecht nadat de Coalitie een week lang vanuit de lucht de troepen van Khadaffi had bestookt. De vraag is natuurlijk hoe de bemoeienis zich verhoudt tot de VN-resolutie die beperkt tot het handhaven van de no-fly zone en acties ter bescherming van burgers.

De coalitie opereert echter van meet af aan als de luchtmacht van de rebellen en stelt het bombarderen van het Libische leger steeds openlijker gelijk aan het beschermen van Libische burgers, waar kennelijk ook bewapende rebellen behoren. We schrijven hier “coalitie” maar feitelijk zijn er meerdere coalities actief in Libië, of beter gezegd: iedereen doet maar wat.

Door verzet van Turkije wordt onder de vlag van de NAVO enkel de no-flyzone gehandhaafd en worden (vooralsnog) geen bombardementen op gronddoelen uitvoerd. De internationale coalitie voert wel bombardementen op gronddoelen uit. Rasmussen zei dat de lidstaten nog praten over een uitgebreidere rol voor de NAVO.

De internationale coalitie onder leiding van Frankrijk, Groot-Brittannië en de Verenigde staten voert wel bombardementen uit en fungeert feitelijk als luchtmacht van de rebellen. Deze drie landen zijn echter ook lid van de NAVO, totdat ze bommen gooien want dan behoren ze tot de coalitie. Andere NAVO lidstaten bombarderen weer niet zoals Nederland en Qatar. Kortom: binnen de coalitie heerst totale anarchie ten aanzien van de te volgen koers.

Niet iedereen is blij met de situatie. De Afrikaanse Unie is vanaf het begin tegen militaire interventie in Libië. Vijftig landen maken deel uit van de Unie, vrijwel allemaal parlementaire democratieën. Dit in tegenstelling tot de Arabische Liga die de militaire interventie wel steunt en hoofdzakelijk bestaat uit misdadige dictaturen. Als het aan de Unie ligt, gaan het Libische regime en de opstandelingen in het Noord-Afrikaanse land met elkaar praten over hervormingen. Dat moet de wortels van het conflict wegnemen en "duurzame vrede, veiligheid en democratie in Libië" mogelijk maken. De Libische regering nam deel aan de conferentie.

De Unie was eigenlijk van plan op 18 maart naar Triploli af te reizen en een dag later naar Benghazi om de dialoog op gang te brengen. De coalitie heeft hier een stokje voor gestoken door op de dag van vertrek ten strijde te trekken. De Afrikaanse Unie wordt door het Westen volledig genegeerd.

Het Westen daarentegen heeft nog niet één poging heeft gedaan om een de twee kampen met elkaar in gesprek te brengen. De coalitie praat in bommen en granaten. Een andere taal lijkt men niet te spreken.

NAVO neemt de leiding

Turkije is door de bocht. De NAVO neemt de leiding over voor de implementatie van de no-fly zone met uiteraard het doel de bevolking te beschermen, aldus Secretaris-Generaal Anders Fogh Rasmussen. De kolonisatoren van toen worden de bevrijders van morgen. Nu maar hopen dat de mensen in de regio de ironie daarvan kunnen waarderen.

Turkije toonde zich aanvankelijk kritisch. Premier Erdogan had tot nu toe regelmatig contact met Khadaffi, als enig NATO lid. De twee konden kennelijk prima met elkaar door een deur. Nog maar enkele maanden geleden ontving Erdogan uit handen van Khadaffi een prijs voor de mensenrechten (zie foto). Maar tijden veranderen en nu gaat Erdogan Khadaffi omwille van diezelfde mensenrechten bombarderen. En ook dat is eigenlijk best ironisch.

Khadaffi fout / rebellen goed

Wat begon als een opstand tegen een regime is ontaard in een burgeroorlog. De onderlinge haat wordt door het Westen vanuit de lucht nog eens flink aangewakkerd. Het einde van het conflict lijkt verder weg dan ooit.

Van Khadaffi kennen we de moorddadige praktijken van de rebellen niet. Neem de berichtgeving al in de eerste weken van het conflict over de zogenaamde huurlingen die Khadaffi zou inzetten (foto: rebellen arresteren "huurling"). Human Rights Watch onderzocht de aantijgingen en verwees het verhaal naar het rijk der fabelen. Het bleek te gaan om Afrikaanse Libiërs die, ironisch genoeg, onder de anti-racistische Khadaffi weinig te vrezen hadden. Ordinair racisme dus. Afrikanen hebben in bevrijd gebied te vrezen voor hun leven. Maar omdat het verhaal over de zogenaamde “zwarte huurlingen” paste in het zwart-wit frame van Khadaffi versus bevolking nam de media de geruchten voor waar aan. Pas weken later nam een enkele journalist de moeite om een kanttekening te plaatsen bij de berichten.



Slechts af en toe waagt een journalist zich aan een kritische noot over het optreden in “bevrijd gebied”. In Benghazi wordt jacht gemaakt op supporters van Khadaffi. Daar blijken de bevrijders van gisteren inmiddels te zijn afgedaald tot de onderdrukkers van vandaag. Wie een supporter van Khadaffi is moet vrezen voor zijn leven.

Regerinkje spelen

De rebellen hebben een regering gevormd en oh wat is het Westen blij. Mahmoud Jabril is benoemd tot premier van een interim-regering. Volgens Al Jazeera zijn ook diverse ministers benoemd. Woordvoerder Essam Gheriani legt in perfect Engels voor de camera van Al Jazeera uit voor welke moeilijke opgave het de regering staat en hoe blij men is dat het westen hun tegenstanders (u weet wel, die foute Libiërs) naar het hiernamaals bombarderen.

Naar de legitimiteit van de rebellenclub die zichzelf heeft uitgeroepen als opperste macht wordt door Al Jazeera niet geïnformeerd. Sowieso heb ik nog geen journalist de toch voor de hand liggende vraag "Wie vertegenwoordigt u eigenlijk?" horen stellen. Niemand weet namens wie de zogenaamde regering en hun voorloper de Nationale Libische Raad spreekt. Gelet op de wanorde aan het front heeft men geen enkele controle over de gang van zaken in rebels gebied. Maar over zulke details als 'legitimiteit van een regering' bekommeren journalisten en het westen zich momenteel niet. Die zijn al lang blij dat een gesprekspartner hebben en dan ook nog een die goed Engels spreekt. De coalitie houdt het daarom graag eenvoudig: Khadaffi is de tiran die-heel-toevallig-op-een-enorme-voorraad-olie-beschikt en zijn vijand onze vriend.

Boys and their toys

Elke dag groeit de hoeveelheid wapentuig in het gebied. Vele tientallen miljarden aan vliegtuigen en schepen zijn naar de omgeving van Libië afgezakt. De BBC houdt een angstaanjagend overzicht bij van wat er momenteel aan de kant van de coalitie in het water dobbert en in zich in het Libische luchtruim begeeft. Het betreft slechts een tussenstand. Tal van landen waaronder Canada, Italië, Spanje, België en Nederland staan te springen om ook hun hardware te showen. Daarbij valt de verouderde rotzooi waarover Khadaffi beschikt in het niet. Het meeste daarvan is in de jaren zeventig en tachtig in de Sovjet Unie gekocht.

In de media verlekkeren journalisten het publiek met bewonderingsvolle verhalen over de kracht en precisie van de wapens en zetten dat af tegen het ongerichte en brute karakter van Khadaffi's leger. Het Pentagon levert aan de krant prachtige plaatjes om het superieure karakter van de westerse vuurkracht te onderstrepen (zie foto).

En al die vliegtuigen, schepen en militairen moeten natuurlijk wel allemaal wat te doen hebben. Vandaar dat het prijsschieten is in Libië. De weg naar Benghazi ligt bezaait met tientallen uitgebrande legervoertuigen, kapotgeschoten door coalitie-vliegtuigen. De weg wordt door Libiërs de Road of death genoemd, geïnspireerd op de Highway of death tussen Koeweit en Bagdad waar in 1991 mogelijk duizenden Irakezen het slachtoffer werden van een eerdere westerse kruistocht. De geschiedenis herhaalt zich.

War means business

In de EU slaan het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Italië volop de oorlogstrom. De andere landen hobbelen daar een beetje achter aan. De boodschap is simpel. Khadaffi is een dictator die zijn bevolking uitmoord roepen zij uit: de tiran moet worden gestopt en de bevolking gered. De VS zijn het daar helemaal mee eens en vuurden op hun eerste humanitaire oorlogsnacht meer dan honderd kruisrakketten op Libie af ($600,000 per stuk) om hun punt kracht bij te zetten.

De landen hebben boter op hun hoofd. Europa verkocht in 2009 343 miljoen euro aan wapens aan Libië. Het VK, Frankrijk en Italië zijn tezamen goed voor 166 miljoen euro. Frankrijk leverde bijvoorbeeld Mirage vliegtuigen aan Khadaffi (zie foto). Het Amerikaanse bedrijfsleven pikte ook een graantje mee en verkocht in 2009 maar liefst 7 miljard dollar aan oorlogstuig aan diverse tirannieke regimes in de regio, waaronder die in Libië. Pas de afgelopen maanden begon het congres kritische vragen te stellen en werd de levering van nog eens 77 miljoen tot nader order opgeschort. Het ging toen onder andere om M113 troop transports waarop doorgaans een mitrailleur is gemonteerd, van het kaliber waar momenteel de Libische bevolking door wordt neergemaaid.

Na het regime eerst te hebben bewapend wordt het door dezelfde landen nu weer ontwapend. Zie het als een vreemdsoortige productterugroepactie. Een ding is zeker. Weliswaar zal op enig moment de rook van het slagveld zijn opgetrokken, de behoefte aan wapentuig zal nimmer verdwijnen. War means business and business is good.

Herinnert u zich deze nog?

Voor dat we het allemaal even vergeten. De VN resolutie begon met de oproep voor een no-fly zone en werd na een ommezwaai van de VS een no-fly zone plus vrijbrief om Libië plat te bombarderen, mits dit nodig is om de burgers te beschermen. Hoewel Khadaffi raaskalde over hoe hij de landen om de middellandse zee zou aanvallen sloegen de regering van Libië een realistische toon aan. Direct na de stemming over de resolutie op 18 maart kondigden zij aan de no-fly zone in acht te nemen.

Een dag later werd boven Beghazi een vliegtuig uit de lucht geschoten. De media was er als de kippen bij om de luchtmacht van Khadaffi te beschuldigen van het schenden van de no-fly zone. Al snel bleek dat niet Khadaffi maar de rebellen de no-fly zone hadden geschonden. Het was hun gevechtsvliegtuig dat was neergeschoten. Khadaffi daarentegen hield zich voorbeeldig aan het vliegverbod en daar is tot aan vandaag geen verandering in gekomen.

Natuurlijk maakte het Westen er geen enkel punt van dat uitgerekend de rebellen de no-fly zone schonden. Hun hoofdkwartier in Benghazi werd dan ook niet gebombardeerd. Nee, de luchtverdediging van Khadaffi moest het die nacht ontgelden, terwijl hij zich nu juist wel aan het vliegverbod hield.

Dat Khadaffi niet is opgehouden de rebellen te beschieten is duidelijk, maar valt hem dat – gegeven de inhoud van de resolutie en omstandigheden ter plaatse – eigenlijk wel te verwijten? Een staakt het vuren kan immers enkel en alleen werken wanneer beide partijen zich daar aan houden. Je kunt niet zeggen “Khadaffi moet stoppen met schieten, maar de rebellen mogen doorgaan”. En dat is toch precies wat er gebeurt. Dubbele moraal? Wij denken van wel.

Het doel is dan ook niet het ophouden van de vijandelijkheden of het redden van burgers, maar het omverwerpen van het regime. Dat gaat niet alleen de strekking van de resolutie te buiten; het is ook een doel dat niet vanuit de lucht kan worden bereikt. Het wachten is op de bewapening van de rebellen of een invasie. Wie het weet mag het zeggen.